Άρτα: Ένα ταξίδι σε ζωντανούς θρύλους

Αφιέρωμα του δημοσιογράφου κ. Μιχάλη Ιγνατίου, καταχωρημένο στο blog του ιδίου: «Mignatiou.com»

 Λίγα είναι τα μέρη εκείνα του κόσμου που συνδυάζουν, σε μια τόσο αρμονική ενότητα, το βουνό, τη θάλασσα και τον κάμπο. Λίγα τα μέρη που ακόμα κρατούν ζωντανό το μύθο, το θρύλο, το θαύμα του τοπίου και το γράμμα της ιστορίας.

Ο Άραχθος, ο Αμβρακικός, οι λιμνοθάλασσες, τα Τζουμέρκα, ο ορεινός όγκος των Ραδοβυζίων, η κοιλάδα του Αχελώου. Το πεύκο, το έλατο, η ελιά. Το λεμόνι, το μανταρίνι, το πορτοκάλι. Η Άρτα πλημμυρισμένη στο άρωμα των χυμών και στο πράσινο των πλαγιών.

Η αρχαία Αμβρακία του Πύρρου, η παλιά πολιτεία των Αθαμάνων, το μεσαιωνικό δεσποτάτο των Κομνηνών. Η Άρτα του Σκουφά και του Καραισκάκη. Το Γεφύρι, το Κάστρο, η Παρηγορήτισσα, η Κόκκινη Εκκλησιά, η Παναγία των Βλαχερνών, η μονή Σέλτσου. Η Άρτα χωμένη βαθιά στην παράδοση, ταξιδεύει στο χρόνο, αντιστέκεται και μένει πάντα μικρή, νέα και ωραία. Γιατί εδώ έχει σημασία η διαδρομή, το ταξίδι, οι συγκινήσεις του, τα απρόοπτα του. Σημασία έχει το άγνωστο, το διαφορετικό, οι αλλεπάλληλες μεταβολές, η αγωνία να φτάσεις στο ύψωμα, η αντίθεση, το ήμερο και το άγριο.

Η Άρτα είναι μαζί μια ανάβαση στις κορφές των βουνών και μια κατάβαση στο βυθό των πεδιάδων και της μικρής θάλασσας της. Αλλά είναι και η αίσθηση μιας ζεστασιάς και μιας οικειότητας, που σε κάνουν να νιώθεις πως βρίσκεσαι σε ένα χώρο δικό σου. Όπου οι άνθρωποι δεν έχουν ξεχάσει ακόμα τι θα πει καλοσύνη και απλότητα , μα επιμένουν να σε καλωσορίζουν και να σε υποδέχονται σαν να είσαι φίλος παλιός και αγαπημένος.

Άρτα. Ένα κομμάτι ηπειρωτικής γης που σε περιμένει να το ανακαλύψεις. Εντυπωσιάζει τον ιχνηλάτη της ιστορίας με τα απαράμιλλα τέχνης βυζαντινά μνημεία, το ιστορικό γεφύρι, το κάστρο, τα μουσεία, μαγεύει τον φυσιολάτρη με τον ειδυλλιακό υγροβιότοπο του Αμβρακικού, ενθουσιάζει τον αναζητητή του εναλλακτικού τουρισμού με τον ορεινό όγκο των Τζουμέρκων και των Ραδοβυζίων, συναρπάζει τους λάτρεις των εξτρίμ σπορ με μια θεαματική κατάβαση του φαραγγιού του ορμητικού Αράχθου, την αναρρίχηση, το παραπέντε.

Αποτελεί ιδανικό προορισμό όλων των εποχών. Υπέροχα ορεινά χωριά, ολοκαίνουργοι ξενώνες με όλες τις ανέσεις αλλά με σεβασμό στο τοπίο και στην παράδοση και κυρίως φιλόξενοι, ανοιχτόκαρδοι, χαμογελαστοί άνθρωποι, περιμένουν να σας υποδεχτούν, να σας φιλοξενήσουν και να σας κερδίσουν.

Αξίζει:

• να επισκεφθείτε στην πόλη της Άρτας: Τους βυζαντινούς ναούς, το ιστορικό γεφύρι το κάστρο, το αρχαιολογικό μουσείο, το μικρό θέατρο

• να χαρίσετε στον εαυτό σας την μοναδική εμπειρία της γνωριμίας σας με το φαράγγι του Αράχθου, μέσα από μια θεαματική κατάβαση με ράφτιγκ που θα σας μείνει αξέχαστη.

• να κάνετε ιππασία στις όχθες του Αράχθου

• να γνωρίσετε τα όμορφα Τζουμερκοχώρια όπως τη Ροδαυγή, τον Καταρράκτη που πήρε το όνομά του από τους θεαματικούς καταρράκτες που πέφτουν ορμητικοί από την κορυφή του βουνού, την Άγναντα, τους Μελισσουργούς, το Βουργαρέλι, το Αθαμάνιο και άλλα.

• να απολαύσετε την παρθένα φύση στα Ραδοβύζια και την άγρια ομορφιά της κοιλάδας του Αχελώου

• να κάνετε μια βόλτα με ψαροκάικο στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού, να γνωρίσετε τους αργυροπελεκάνους, τους βαλτότοπους τους νεροβούβαλους.

• να δοκιμάσετε τη τοπική κουζίνα με τα παραδοσιακά προϊόντα που μετατρέπουν τη φύση σε πολιτισμό και αναδύουν θύμισες απ΄την κουζίνα της γιαγιάς.

• να επισκεφθείτε το γραφικό ψαροχώρι της Κορωνησίας όπου θα απολαύσετε θαυμάσιους ψαραομεζέδες, αλλά και το κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Αράχθου στην Κόπραινα.

Αρχαιολογικοί χώροι

Η Άρτα χτισμένη στην αρχαία Αμβρακία, έχει ρίζες που χάνονται μέσα στο χρόνο. Από τα νεωτεριστικά μνημεία έως και τον αρχαίο πλούτο της, προσφέρει πληθώρα εκθεμάτων και κρατά έντονο το ύφος της ανά τους αιώνες.

Το Ιστορικό Γεφύρι υπάγεται στον 17ο αιώνα μΧ. και αποτελεί ορόσημο της πόλης. Είναι λιθόκτιστη γέφυρα του ποταμού Αράχθου και αποτελείται από τέσσερις καμάρες. Τη σημερινή του μορφή απέκτησε το έτος 1602-1606 μΧ. Στην ανατολική όχθη του Αράχθου, κοντά στην αρχή της γέφυρας, σώζεται ο μεγάλος πλάτανος του Αλή Πασά στα χρόνια της Τουρκοκρατίας στα κλαδιά του πραγματοποιήθηκαν πολλές εκτελέσεις δια απαγχονισμού. Το Γεφύρι της Άρτας βρίσκεται στα πρώτα χλμ της εθνικής οδού Άρτας-Ιωαννίνων.

Συνεχίζουμε με αρχαιότερα μνημεία όπως είναι ο Ναός του Πυθίου Απόλλωνα που βρίσκεται στην οδό Β.Πύρρου στην πλατεία Κιλκίς στο κέντρο της πόλης και είναι δωρικού ρυθμού καθώς και το Τείχος της Αρχαίας Αμβρακίας που αποτελείται από ορθογώνιους ογκόλιθους και η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 4ο αιώνα π.Χ. Υπάρχουν κομμάτια του, διάσπαρτα σε όλη την πόλη. Η Ιερά οδός και το Νεκροταφείο της Αρχαίας Αμβρακίας, ένας χώρος που βρίσκεται υπό ανασκαφή. Η Ιερά οδός ήταν πλακόστρωτη και την πλαισίωναν μνημειακή ταφικοί περίβολοι. Βρίσκεται κοντά στο Εθνικό στάδιο, οδός Κομμένου.

Το Μικρό Θέατρο Αμβρακίας. Χρονολογείται στα τέλη 4ου π.Χ. αρχές 3ου π.Χ. αι. και βρίσκεται στο κέντρο της πόλης. Το Τζαμί του Φαϊκ Πασά στο Ιμαρέτ. Ιδρύθηκε στο τέλος του 15ου αι. και πρόκειται για το παλαιότερο και το καλύτερα διατηρημένο τουρκικό τέμενος. Βρίσκεται στη θέση Μαράτ δηλ .Ιμαρέτ στον δρόμο προς Γραμμενίτσα. Τέλος, το Αρχαίο Όρραον. Πρόκειται για έναν οχυρωμένο οικισμό, μικρή καστροπολιτεία των Μολοσσών που όμοιος του δεν υπάρχει στον Ελλαδικό χώρο. Πιθανός χρόνος ίδρυσης τα τέλη του 5ου με τις αρχές του 4ου αι. π.Χ.

Βυζαντινά μνημεία

Έντονο το άρωμα του Βυζαντίου στους δρόμους της Άρτας, κοσμεί τη πόλη με τα διατηρητέα του μνημεία έως και σήμερα. Διασχίζοντας τη πόλη από το κέντρο ως και τα στενά σοκάκια, διάσπαρτα θα βρούμε ναούς και κτίσματα από την εποχή του Βυζαντίου, σαν στολίδια από μια εποχή δημιουργίας και ανάπτυξης να αναγεννούν τη παρελθοντική αίγλη.

Ο ναός της Παρηγορήτριας.Χτίστηκε το 1285-89 από το Νικηφόρο Α’ Κομνηνό Δούκα και τη σύζυγο του Άννα Παλαιολογίνα Κατακουζηνή. Αποτελούσε το καθολικό σταυροπηγιακού μοναστηριού, του οποίου απομεινάρια είναι τα 16 αναστηλωμένα κελιά και η Τράπεζα με την θολωτή στέγη στη νότια πλευρά του περιβόλου. Σήμερα η Τράπεζα χρησιμοποιείται ως μουσείο. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης από την επάνω μεριά της πλατείας Νικολάου Σκουφά. Ο ναός της Αγίας Θεοδώρας. Μονή που ιδρύθηκε το 13ο αι. από τη βασίλισσα του Δεσποτάτου Θεοδώρα προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου και λειτούργησε ως γυναικείο μοναστήρι. Μετά το θάνατο του συζύγου της η Θεοδώρα μόνασε στη μονή και τάφηκε εντός του ναού. Είναι πολιούχος-προστάτιδα της πόλης και η μνήμη της τιμάται με πάνδημη λιτανεία στις 11 Μαρτίου. Στην αυλή του ναού βρίσκεται το παρεκκλήσι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, το οποίο είναι έργο του 13ου αι. Ο Άγιος Βασίλειος της Αγοράς. Χτίστηκε στο τέλος του 13ου αι. με κύριο γνώρισμα το πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο και την ποικιλία των διακοσμητικών σχεδίων.

Το Κάστρο.Είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα της μεσαιωνικής φυσιογνωμίας της Άρτας. Βρίσκεται στη ΒΑ πλευρά, πάνω στα θεμέλια του αρχαίου περιτειχίσματος της Αμβρακίας. Το βυζαντινό κάστρο υψώθηκε στα χρόνια του Δεσποτάτου της Ηπείρου και συγκεκριμένα όταν δεσπότης ήταν ο Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας, στα μέσα του 13ου αι. Ως φυσική προέκταση του κάστρου και σε άμεση συνάρτηση με την αρχιτεκτονική του βρίσκεται στη νότια γωνία ο Πύργος του Ρολογιού που χτίστηκε το 1630.

Η Μονή Κάτω Παναγιάς. Η Μονή βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της Περάνθης, νότια της πόλης της Άρτας. Ιδρύθηκε από το Δεσπότη Μιχαήλ Β’ Κομνηνό Δούκα στα μέσα του 13ου αι. Ο ναός είναι χτισμένος σύμφωνα με το πλινθοπερίκλειστο σύστημα χρησιμοποιώντας δομικό υλικό από προγενέστερα κτήρια της Αμβρακίας.

Η Παναγία των Βλαχερνών.Βρίσκεται στο χωριό Βλαχέρνα και πήρε το όνομά της από την ξακουστή Παναγία των Βλαχερνών της Κωνσταντινούπολης. Ιδρύθηκε στις αρχές του 10ου αι. ως τρίκλιτη θολωτή βασιλική και στα μέσα του 13ου αι. (1250-1260) ανακατασκευάστηκε από τον (ή επί) Μιχαήλ Β’ και μετασκευάστηκε σε τρουλαίο. Το ξεχωριστό γνώρισμα στο εσωτερικό αυτού του μνημείου είναι η ύπαρξη δύο βασιλικών τάφων. Ο ναός πανηγυρίζει στις 2 Ιουλίου.

Η Παναγία του Μπρυώνη.Βρίσκεται 6 χλμ. ΝΑ της Άρτας κοντά στο Νεοχωράκι και υπήρξε καθολικό βυζαντινής μονής. Είναι απομεινάρι ακμαίου σταυροπηγιακού μοναστηριού που ιδρύθηκε το 1238. Ως προς το σχήμα του, παρουσιάζει ιδιότυπο συνδυασμό σταυροειδούς ναού και τρίκλιτης βασιλικής με τρούλο. Ο Άγιος Βασίλειος της Γέφυρας. Βρίσκεται σε απόσταση 1 χλμ. ΝΔ του ιστορικού γεφυριού. Ο ναός αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο του ελεύθερου σταυρού και ανάγεται στο δεύτερο μισό του 9ου αι.

Ο Άγιος Δημήτριος του Κατσούρη.Πρόκειται για το αρχαιότερο μνημείο της βυζαντινής Άρτας και βρίσκεται στο κάμπο, λίγο πριν μπούμε στο χωριό Πλησιοί. Χτίστηκε τον 9ο αι. στον τύπο του σταυροειδούς ναού με τρούλο.

Ο Άγιος Νικόλαος της Ροδιάς. Ονομάστηκε έτσι γιατί παλιά υπήρξε μετόχι της Παναγίας της Ροδιάς – μοναστηριού της Βίγλας – στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας στο χωριό Κιρκιζάτες. Κτίστηκε τον 13ο αι. στη θέση παλαιότερου ναού του 9ου ή 10ου αι. και είναι σταυροειδής ναός εγγεγραμμένος με τρούλο.

Η Παντάνασσα.Βρίσκεται στο 5ο χλμ. βόρεια της Φιλιππιάδας, επί της Εθνικής οδού Άρτας-Ιωαννίνων. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους ναούς του Δεσποτάτου, χτισμένος στα μέσα του 13ου αι. από τον Μιχαήλ Β’ Κομνηνό Δούκα. Από το λαμπρό αυτό οικοδόμημα σώζεται το παρεκκλήσιο του Αγίου Βασιλείου.

Η Παναγία της Κορωνησίας. Βρίσκεται στο λόφο της Κορωνησίας, νησίδας του Αμβρακικού κόλπου 25 χλμ. από την πόλη. Ο ναός ανάγεται στη μεσοβυζαντινή περίοδο, στα τέλη περίπου του 10ου αι. Στον περιβάλλοντα χώρο, ανατολικά του μνημείου, είναι κτισμένο το μικρό παρεκκλήσιο της μονής τιμώμενο στον Όσιο Ονούφριο και το οποίο ανάγεται στον 13ο αι.

Μεταβυζαντινά μνημεία

Η δημιουργική περίοδος βέβαια συνεχίστηκε και στα μεταβυζαντινά χρόνια και μας άφησε κληρονομιά εξίσου σπουδαίους ναούς.

Ο ναός των Αγίων Αναργύρων που βρίσκεται στη συνοικία Εβραϊκά κοντά στο Κάστρο. Ο αρχικός ναός χτίστηκε τον 16ο αι. Είναι μονόκλιτη ξυλόστεγη βασιλική. Η Παναγία της Ροδιάς. Βρίσκεται στις όχθες της ομώνυμης λιμνοθάλασσας, δυτικά της Άρτας και κοντά στο χωριό Βίγλα 12 χλμ. από τη πόλη. Ο χρόνος ίδρυσης δεν είναι εξακριβωμένος. Ο ναός είναι πλακοσκεπής σε σχήμα σταυρού.

Μουσεία

Συνεχώς γίνονται προσπάθειες δημιουργίας και ανάπτυξης χώρων μουσειακών για τα πλούσια εκθέματα στης περιοχής. Ήδη υπάρχουν μουσεία που αξίζει να επισκεφτούμε.

Το Αρχαιολογικό μουσείο που βρίσκεται στην περιοχή του τριγώνου, δίπλα από τον ποταμό Άραχθο και περιλαμβάνει τρείς μεγάλες ενότητες: το δημόσιο βίο, τα νεκροταφεία και τον ιδιωτικό βίο των Αμβρακιωτών. (τηλ.26810-21191).

Το Βυζαντινό μουσείο, βρίσκεται στον περίβολο χώρο της Παρηγορήτριας. Στεγάζεται στην τράπεζα της άλλοτε μονής της Παρηγορήτισσας. (τηλ.26810-28692).

Το Ιστορικό, βρίσκεται έναντι της εκκλησίας της Παρηγορήτριας, στην Γαρουφάλιο στέγη και παρουσιάζει την ιστορία της πόλης από την αρχαιότητα έως σήμερα. Φιλοξενεί πλούσιο φωτογραφικό υλικό και μακέτες μνημείων. (τηλ.26810-22795).

Το Λαογραφικό, βρίσκεται δίπλα στο ξακουστό γεφύρι της Άρτας και είναι φορτισμένο με την δική του ιστορία και παράδοση. Χτισμένο το 1864 από Αυστριακό αρχιτέκτονα, χρησιμοποιήθηκε αρχικά ως φυλάκιο της γέφυρας και αργότερα ως μεθοριακός σταθμός των Τούρκων, όταν μετά την συνθήκη του 1881 τα σύνορα της Ελλάδας και της Τουρκίας ήταν στη μέση του Γεφυριού της Άρτας. (τηλ.26810-22192).

Τζουμέρκα

Αθαμανικά Όροι ή Τζουμέρκα, μια πολυκόρυφη οροσειρά της νότιας Πίνδου, που με τον κύριο όγκο της πατάει στην αρτινή γη κλείνοντας τον ανατολικό της ορίζοντα, ενώ με διακλαδώσεις της εισχωρεί και σε περιοχές των Ιωαννίνων και της Θεσσαλίας. Τα δοξασμένα βουνά και τα περίφημα χωριά τους, προσφέρουν αγνή και παραδοσιακή φιλοξενία. Το καθένα από αυτά με το δικό του χρώμα και ύφος, παντρεύει τον άνθρωπο με την άγρια ομορφιά του τοπίου.

Άγριο και παρθένο το τοπίο συνοδευμένο από το άρωμα του ελάτου και τη δροσιά του πλάτανου, προσφέρει εκπλήξεις που σε οδηγούν άλλοτε στις ψηλές βουνοκορφές και άλλοτε στις όχθες του ποταμού. Φιλόξενοι κάτοικοι, κρύες νύχτες, ζεστές καρδιές, κάστανα ψημένα στη χόβολη είναι μερικές από τις μνήμες που θα έχει πάντα μαζί του ο ταξιδιώτης που θα περάσει από εδώ.

Στο δρόμο για τα Άγναντα συναντούμε το αριστούργημα της λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, το Γεφύρι της Πλάκας, που στέκει επιβλητικό πάνω από τον Άραχθο. Πρόκειται για το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι της Ελλάδας. Επί τουρκοκρατίας έγιναν πολλές μάχες με κυριότερη αυτή του Ιουλίου του 1821, με πρωταγωνιστές το Μ.Μπότσαρη και άλλους ντόπιους οπλαρχηγούς. Από το1881 μέχρι το 1913 αποτελούσε το σύνορο της ελεύθερης, με τη τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Στην ανατολική άκρη του σώζεται το κτίριο που λειτούργησε ως τελωνείο και στο οποίο υπογράφτηκε το 1944 η συμφωνία μεταξύ ΕΛ.Α.Σ και ΕΔΕΣ για οριστική κατάπαυση των εμφύλιων εχθροπραξιών.

Αμβρακικός Κόλπος

Ο Αμβρακικός κόλπος με τη πλούσια πανίδα του αποτελεί ένα από τα πιο ενδεικτικά μέρη για να πραγματοποιήσει ο λάτρης πουλιών την παρατήρηση του, ευρέως γνωστή ως bird watching. Περιοχές όπως η Κορωνησία, η Κόπραινα ή και το παρατηρητήριο της Στρογγυλής είναι κάποια από τα σημεία παρακολούθησης.

Γράφτηκε από τον  Κώστας Γκέτσης

Πηγή