Για το υδροηλεκτρικό στo Γιαννίτσι

Οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι των Κυψελιωτών Άρτας για το σχεδιαζόμενο ΜΥΗΕ στην Αβαρίτσα-ΓΙΑΝΝΙΤΣΙ.

  Οι κάτοικοι των Τζουμέρκων έχουμε συνείδηση ότι ζούμε σ’ένα οικοσύστημα μοναδικής ποικιλότητας και ομορφιάς που μας δωρήθηκε από τη φύση και μας παραδόθηκε από τους προπάτορες και το οποίο οφείλουμε να το διατηρήσουμε πρώτον ως αυταξία αλλά και προς όφελος δικό μας και των επόμενων γενεών.
    Μέσα σ’αυτό το οικοσύστημα ζήσαμε και ζούμε οι προπάτορές μας κι εμείς σε αγαστότατη ως τώρα σχέση με τις ποικίλες όψεις και εκφάνσεις του.
    Εντός του φυσικού του χώρου άνθισε ένας λαϊκός πολιτισμός που αξιοποίησε με σύνεση και μέτρο τις φυσικές δυνατότητες που αυτός προσέφερε, κυρίως του νερού, που είναι η πηγή και η συντηρητική δύναμη της ζωής. Αν κατά τα τελευταία χρόνια δεν αποφεύχθηκαν στο επίπεδο των ατομικών επιλογών, αναφορικά με τον τρόπο δόμησης κατοικιών κυρίως, υπερβολές, το κοινό φυσικό αγαθό του νερού αντιμετωπίστηκε πάντοτε και από όλους με όρους ιερότητας και σεβασμού.     Ως κάτοικοι αυτού του ξεχωριστού τόπου τον πονάμε ιδιαίτερα, είμαστε ευαίσθητοι απέναντι σε κάθε επιβαλλόμενη αλλαγή του και εντελώς αντίθετοι σε οποιαδήποτε προσπάθεια βίαιης και μη αναστρέψιμης αλλοίωσής του στο όνομα ενός εφήμερου κέρδους για ελάχιστους, οι οποίοι μάλιστα δεν έχουν κανένα εσωτερικό δεσμό με την πολιτιστική ιδιοπροσωπία του τόπου μας και ως μόνο λόγο «άφιξης» στην απαράμιλλου κάλλους περιοχή μας βλέπουν την «αξιοποίηση» των όποιων πόρων της.

  Ο σεβασμός απέναντι στο δεδομένο γεγονός της φύσης αποτελεί για τον σύγχρονο άνθρωπο απανταχού της γης έκφραση πολιτισμού. Η σχεδιαζόμενη υλοποίηση της κατασκευής ΜΥΗΕ στη θέση «Γιαννίτσι» των Κεντρικών Τζουμέρκων, θα σήμαινε για τον τόπο μας βίαιη αρπαγή πολιτιστικού και περιβαλλοντικού κεφαλαίου. Με μεγάλη μας λύπη πληροφορηθήκαμε ότι ο επενδυτής έχει επανέλθει με «νέα μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων» από την κατασκευή του ανωτέρω έργου, η οποία –όπως διαπιστώσαμε- δε διαφέρει ουσιαστικά σε τίποτε από την προηγούμενη που απορρίφθηκε ομόφωνα από το Περιφερειακό Συμβούλιο Ηπείρου.

  Το φαράγγι και το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον της θέσης «Γιαννίτση» αποτελούν περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και απαράμιλλης ομορφιάς διεποχικά.

  Ο καταρράκτης στον Παλιόμυλο με βαθμιδωτή κίνηση πτώσης του νερού είναι από τους ομορφότερους των Τζουμέρκων, στενά συνδεδεμένος με τη φυσιογνωμία τους. Ο ίδιος και η πανέμορφη, καταπράσινη κοιλάδα του Αβαριτσιώτη ποταμού, που τη διαρρέει με τα νερά του, αποτελούν σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής και κουβαλάνε ιστορικά και συναισθηματικά φορτία. Οι νερόμυλοι που λειτούργησαν και λειτουργούν κατά μήκος της κοίτης του μικρού ποταμού άλεσαν και αλέθουν για χρόνια τους χρυσούς καρπούς της γης και του ανθρώπινου μόχθου της περιοχής και τάισαν και ταΐζουν, έτσι, διαχρονικά γενεές κατοίκων της. Κάποια τέτοια εικόνα θα ενέπνευσε και τον ψαλμωδό του περίφημου 103ου Ψαλμού, όταν αναφωνεί στον Δημιουργό: «ο εξαποστέλλων πηγάς εν φάραγξιν, ανά μέσον των ορέων διελεύσονται ύδατα. Ποτιούσι πάντα τα θηρία του αγρού, προσδέξονται… εις δίψαν αυτών… Ποτίζων όρη εκ των υπερώων αυτού∙ από καρπού των έργων σου χορτασθήσεται η γη». Ένας τέτοιος ευλογημένος τόπος δεν επιτρέπεται να τρωθεί από έργα ανθρώπινης αυταρέσκειας.
  Οι ευαισθητοποιημένοι κάτοικοι της περιοχής μας αλλά και των γειτονικών περιοχών και κάθε συνειδητοποιημένος Τζουμερκιώτης διαφωνούμε με την υλοποίηση του ανωτέρω έργου για ουσιαστικούς λόγους που είναι προφανείς σε κάθε νοήμονα άνθρωπο. Εννοείται ότι ο σεβασμός στη φύση δεν πρέπει να εξαρτάται από πλειοψηφικές αποφάσεις. Όπως τα καθολικά και τα ατομικά δικαιώματα του ανθρώπου δεν τίθενται ποτέ υπό αίρεση, έτσι και τα θεμελιώδη δικαιώματα της φύσης πρέπει να γίνονται εξ ορισμού σεβαστά. Θα αρκούσε η εναντίωση, εν ονόματι της φύσης και της επιβίωσής της, απέναντι στην κατασκευή ενός τέτοιου έργου, προκειμένου αυτή να αποτραπεί. Όποιος υπό τέτοιες συνθήκες υπερασπίζεται τη φύση, είναι σαφές, ότι προτάσσει το συμφέρον της και δεν έχει αλλότρια κίνητρα.
    Η αντίδραση της προβληματισμένης τοπικής κοινωνίας στην υλοποίηση του σχεδιαζόμενου έργου είναι ομόθυμη και η εναντίωση σ’αυτή των πολιτιστικών φορέων των Τζουμερκιωτών και των κατοίκων των όμορων περιοχών καθολική.

    Από την πλευρά μας και από τη σκοπιά του πολιτισμού θεωρούμε ότι οι αρνητικές πολιτιστικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις μιας τέτοιας κατασκευής θα είναι μεγάλης κλίμακας και μη αναστρέψιμες. Οι εκτιμήσεις μας αυτές συμπλέουν με την τοποθέτηση ειδημόνων και σχετικών περί τα θέματα αυτά (μηχανικών, γεωλόγων, υδατολόγων, φυσιοδιφών, γεωπόνων, ενεργειολόγων αλλά και κοινωνικών επιστημόνων και οικονομολόγων). Συμφωνούμε ότι το σχεδιαζόμενο έργο θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, αφού θα διαταράξει πλήρως την υφιστάμενη οικολογική ισορροπία, ενώ θα είναι εντελώς ασήμαντο ενεργειακά και χωρίς καμία απολύτως αναπτυξιακή προοπτική ή θετική επίπτωση στο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον της περιοχής μας.

    Στην περιοχή αυτή των Κεντρικών Τζουμέρκων συναντάται με τρόπο μοναδικό η φύση με τον πολιτισμό. Το φαράγγι του Αβαριτσιώτη, εκτός από περιοχή μοναδικού φυσικού κάλλους, είναι, και τόπος πολιτιστικής κληρονομιάς, κατά μήκος του οποίου λειτούργησαν στους νεότερους χρόνους τουλάχιστον 8 νερόμυλοι,μαϊντάνια και νεροτριβές, σύμφωνα με διηγήσεις κατοίκων της περιοχής, αλλά, κυρίως, σύμφωνα με τα σωζόμενα ερείπια των περισσότερων απ’ αυτές τις κατασκευές, όπως προκύπτει από την επιτόπια αναζήτηση και τη βιντεοσκοπική απεικόνισή τους.

    Κυριολεκτικά και χωρίς δόση υπερβολής συγκλονίζουν τα άγνωστα μέχρι πρότινος, κρυμμένα στην πυκνή παρόχθια βλάστηση, ερείπια μεμονωμένου παλιού νερόμυλου, περίπου στο μέσον της διαδρομής μεταξύ υδροληψίας και «Γιαννίτσι», του οποίου η λειτουργία ανάγεται πιθανώς στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης (ο Κιτσέικος Μύλος, το Παλιομάντανο;).

Είναι ενδεδειγμένο, απέναντι στην ιστορική και πολιτιστική σημασία ενός τέτοιου μνημειακού ευρήματος, η Εφορεία Νεότερων Μνημείων Ηπείρου να προβεί σε επιτόπια εξέταση των σωζόμενων ερειπίων του και στη διάσωση-ανάδειξή του. Ίσως θα πρέπει οι πολιτιστικοί Σύλλογοι αλλά και οι αρμόδιοι πολιτιστικοί φορείς να κινητοποιηθούμε, προκειμένου ο μύλος να ανακηρυχθεί Μνημείο Λαϊκού Πολιτισμού και να αποκατασταθεί.

   Ποτέ δεν είναι αργά να σώσουμε το φαράγγι, το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί Εθνικός Δρυμός και να φιλοξενήσει πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες (π.χ. αιωροπτερισμό). Χαρακτηρίζουμε συχνά τους Ευρωπαίους ως «κουτόφραγκους», εμείς οι «έξυπνοι» Νεοέλληνες.

Σε καμιά προηγμένη τεχνοοικονομικά χώρα της Δυτικής Ευρώπης δε θα αντιμετωπιζόταν ένας τόπος αντίστοιχου κάλλους και ιστορικότητας με τέτοια καταστροφική διάθεση και ασέβεια. Δε θα το επέτρεπαν αυτό οι σημερινοί του κάτοικοι και για λόγους ηθικούς. Τουναντίον, θα το αγαπούσαν, θα το σέβονταν, θα το αναδείκνυαν, θα το αξιοποιούσαν ως πόλο έλξης και προβολής για τον τόπο τους και θα το συσχέτιζαν άμεσα με την ίδια την πολιτιστική τους ταυτότητα.
   Δεν αποτελεί λυρική έκφραση αποκομμένη από τη ζωή να τονίσουμε ότι τα βουνά μας, τα δάση μας, τα λαγκάδια, οι ράχες, οι λόγγοι, οι κοιλάδες, οι κοίτες των ποταμών με το χαλίκι και τους λειασμένους βράχους, τα πετρώματα, είναι η φυσική μας κληρονομιά. Η προστασία τους είναι υπόθεση και έκφραση πολιτισμού. Η εγκατάλειψη της σχέσης μας με τη φύση χάριν αποκλειστικά της χρήσης της εκπραγματώνει πρωτίστως εμάς τους ίδιους. Αρκεί μια στιγμιαία δράση της μπουλντόζας για να εξασφανιστούναιωνόβιοι κόσμοι. Η αποφλοίωση του γήινου σώματος είναι τελικά το δικό μας ξεγύμνωμα.
   Το δεσπόζον γεωλογικό υλικό στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής μας, ο φλύσχης, θεωρείται περισσότερο θρυπτό και σαθρό παρά στέρεο υλικό και η όποια μορφολογική σταθερότητα αυτός απέκτησε ως επιφανειακό πέτρωμα κατά τον μακροχρόνιο σχηματισμό του αναγλύφου της περιοχής μας δεν επιτρέπεται να θιγεί και να διαταραχθεί στο ελάχιστο. Θεωρούμε ότι μια τοπική διατάραξη και ενόχληση, ένας ελάχιστος «σκανδαλισμός» κάπου στην περιοχή μας αυτού του ευαίσθητου αναγλύφου μπορεί να επιφέρει σειρά ανεξέλεγκτων κατακρημνίσεων και κατολισθήσεων, θα μεταβάλλει δηλαδή δραστικά την περιβαλλοντική φυσιογνωμία της περιοχής.
  Η διαμόρφωση των απαραίτητων μεγάλου μήκους οδικών προσπελάσεων επί των παρόχθιων περιοχών αλλά και εντός της κοίτης του Αβαριτσιώτη, η διαμόρφωση του χώρου στησίματος του εργοταξίου αλλά και η κατασκευή του εργοστασίου, οι εκσκαφικές εργασίες τοποθέτησης των αγωγών μεταφοράς κ.λπ. θα επιφέρουν μη αναστρέψιμες αλλοιώσεις στη μορφολογία του εδάφους της περιοχής.
   Οι εκβραχισμοί και η μετατόπιση βράχων, η κοπή και το ξερίζωμα δέντρων, η κατακρήμνιση και ισοπέδωση πρανών, γενικευμένες εκσκαφές, επιχώσεις και εκχώσεις, κατά το δοκούν μετατόπιση και διάστρωση των αδρανών υλικών, πιθανή μείωση αλλά και μετακίνηση της ροής του ποταμού κ.λπ. θα προσβάλλουν καθοριστικά την ευστάθεια και σταθερότητα του εδάφους, θα επιφέρουν μοιραία κατολισθήσεις με αρνητικές επιπτώσεις στη μορφολογία του εδάφους και στους κατάντη οικισμούς, θα επιβαρύνουν το αισθητικώς απαράμιλλο τοπίο, θα διαταράξουν τις μακροχρόνιες συνήθειες των κατοίκων της περιοχής και θα θέσουν σε άμεσο κίνδυνο την επιβίωση της χλωρίδας και της πανίδας της.
  Ο πλατανιάς εντός της κοίτης του ποταμού και της κοιλάδας του είναι αιωνόβιος, ιδιαίτερα θαλλερός και μοναδικού κάλλους. (Ας μην ξεχνάμε ότι ο πλάτανος είναι προστατευόμενο είδος της μεσογειακής χλωρίδας). Η χλωρίδα της περιοχής είναι πλούσια και σε σκληροφυλλική βλάστηση (πουρνάρια, φιλίκια, αριές, βελανιδιές). Οι θαμνώδεις καλύψεις στις πλαγιές προς την κοίτη είναι οργιαστικές. Τις απαρτίζουν κουμαριές, πουρδαλιές, νανώδεις πρίνοι, ρείκια, διάσπαρτοι κέδροι. Την πλούσια και καθόλου «αραιή», όπως θέλει να βλέπει την τοπική βλάστηση η έκθεση της Εταιρείας, συμπληρώνουν γράβοι, φράξοι, μεράντζες κ.λπ.
  Εδαφικά τμήματα κοντά και κατά μήκος της ποτάμιας κοιλάδας, πλησιέστερα στον οικισμό, χρησιμοποιούνται για κτηνοτροφικούς και γεωργικούς σκοπούς. Με τη δημιουργία του σχεδιαζόμενου έργου θα αλλάξει ριζικά το πρόσωπο και ο ρόλος συνολικά της περιοχής.
    Η πανίδα των υπωρειών των Τζουμέρκων, που ανήκει το φαράγγι τουΑβαριτσιώτη είναι, επίσης, πλουσιότατη: τα αρπακτικά πουλιά τα βλέπει και τα καμαρώνει κανένας με γυμνό μάτι, ενώ υπερίπτανται στις πλαγιές και τις κορφές πάνω από το φαράγγι. Ο γυπαετός, ο αετός και ο πετρίτης φωλιάζουν στις χαράδρες του. Τα ενδημικά πουλιά βρίσκουν στην όμορφη κοιλάδα και στις πέριξ αυτής δασώδεις και θαμνώδεις καλύψεις τροφή, καταφύγιο και στέγη. Μεταξύ αυτών δεσπόζουν ο κότσυφας, η τσίχλα, η πετροπέρδικα, το ορτύκι, η μπεκάτσα, ο σπίνος, ο μελισσοφάγος, ο κοκκινολαίμης, η κωλοσούσα και, βέβαια, ο πανταχού παρών σπουργίτης (πάλι ο Ψαλμός: «εκεί στρουθίαεννοσεύσσουσι…»), ο πιο λιτοδίαιτος και αυτάρκης πτερωτός εκπρόσωπος συνολικά της ελλαδικής πανίδας, ακόμα κι αν αυτός περνάει τον περισσότερο χρόνο του κοντά στα σπίτια. Δε λείπουν ούτε η κουκουβάγια και ο μπούφος, ενώ την άνοιξη αντηχεί παντού η φωνή του κούκκου, του γκιώνη, της καρδερίνας και του αηδονιού. Το καλοκαίρι συναντάμε τη σιταρήθρα, τον συκοφάγο και την κίσσα. Αγριόγιδα, ζαρκάδια, αγριογούρουνα, αλεπούδες και λαγοί, διάφορα είδη φιδιών και ερπετών και ένας μοναδικός κόσμος εντόμων αποτελούν τους κυριότερους εκπροσώπους της χερσαίας και ατμοσφαιρικής πανίδας, ενώ στο νερό συναντάμε τέσσερα διαφορετικά είδη ποτάμιου ψαριού και την απειλούμενη με παγκόσμια εξαφάνιση ευρασιατικήβίδρα. Η σύγχρονη επιστήμη της Βιολογίας θεωρεί ότι και η ελάχιστη διατάραξη της βιοποικιλιακής ισορροπίας σήμερα είναι δυνατόν να προκαλέσει ένα μεγάλου εύρους dominoeffect στη διατήρηση της ζωής των ειδών σε ευρύτερες περιοχές του πλανήτη μας.

   Καθοριστικές θα είναι οι επιπτώσεις για το σύνολο του βιοτόπου από τη διεξαγωγή των εργασιών για την κατασκευή του ΜΗΥΕ. Ο θόρυβος από τη χρήση του μηχανοκίνητου εξοπλισμού αρχικά και τη λειτουργία του εργοστασίου αργότερα, σε συνδυασμό με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας (σκόνη, μονοξείδιο και διοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου, πτητικοί υδρογονάνθρακες, αιωρούμενα σωματίδια), τις δραστηριότητες του εργατικού προσωπικού και τα ποικίλης φύσεως απόβλητα και σκουπίδια θα διώξουν μόνιμα από την κοιτίδα τους τους εκπροσώπους της άγριας πανίδας και θα αποξενώσουν και τους κατοίκους από τον τόπο τους.

   Αφήσαμε τελευταίο το μείζον θέμα του νερού. Ο τρόπος με τον οποίο χορηγείται σήμερα το νερό αλλά και άλλα περιβαλλοντικά κεφάλαια με δημόσιο (του δήμου, δηλ. όλων μας) χαρακτήρα (βουνοκορφές, πλαγιές, ακτές…) σε ιδιώτες πρέπει πολύ να μας προβληματίσει, ενόψει μάλιστα και της συζήτησης για το κλίμα. Το νερό, ως δώρο του Θεού/της φύσης προς όλους αποτελεί κοινό κτήμα και χωρίς αυτό δεν υπάρχει και δε συντηρείται η ζωή κανενός έμβιου πλάσματος. Ακριβώς στις μέρες μας, που λιγοστεύει εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής αλλά και που η ποιότητά του επιβαρύνεται εξαιτίας της μόλυνσης του περιβάλλοντος, επιτρέπεται να αντιμετωπίζεται το νερό αποκλειστικά ως εμπορικό αγαθό κατά το δοκούν και συμφέρον; Δεν είναι σκάνδαλο να αποκτά κάποιος κυρίαρχο δικαιωματικό λόγο και ρόλο επί της κατοχής του νερού σε βάρος, μάλιστα, μακροχρόνια ισχυσάντων; Το νερό ως φέουδο; Αυτό φαντάζει ως μια νέα μορφή υποτέλειας και εξάρτησης. Ποιες ασφαλιστικές δικλείδες μπορούν να εμποδίσουν τον όποιο διαχειριστή του να ρυθμίζει τη στρόφιγγα απελευθέρωσης των προβλεπόμενων για δημόσια χρήση (ύδρευση, άρδευση, κίνηση μύλων…) ποσοτήτων, αποκλειστικά με βάση τα δικά του συμφέροντα;
   Ως πολιτιστικοί σύλλογοι θεωρούμε ότι η διάσωση, προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος συμβάλλει στην κοινωνική και οικονομική ευημερία ουσιαστικότερα και αποτελεσματικότερα από την προσέλκυση με κάθε τίμημα οικονομικών επενδυτών. Η αισθητική απόλαυση της φύσης, η υγεία, η ηρεμία, η χαλάρωση, οι αργοί ρυθμοί, η ησυχία, το να ζεις χωρίς ενόχληση, θορύβους και ρύπους στη φύση, αποτελούν συστατικά στοιχεία και έκφραση μιας πραγματικής ποιότητας ζωής. Τη χάσαμε στα αστικά κέντρα, να τη χάσουμε και στον γενέθλιο τόπο, στην ύπαιθρο, που είναι η κληρονομιά μας; Να μην έχουμε πουθενά καταφύγιο; Όλα στον βωμό της κερδοσκοπίας και του οικονομικού συμφέροντος; Όλα στην υπηρεσία της σύγχρονης ξενόφερτης «μεταφυσικής», που λέγεται «οικονομισμός», και που τόσο βάναυσα προσέβαλε τον νεοελληνικό βίο στη φάση του εκσυγχρονισμού του; Συνιστά πραγματικά βήμα προς την αντιμετώπιση του ενεργειακού προβλήματος της χώρας και παραγωγή πράσινης ενέργειας η εξαντλητική εκμετάλλευση για ελάχιστες κιλοβατώρες ενός όμορφου χειμάρρου που ρέει ήρεμος και καμιά φορά φασαριόζος σ’ ένα φαράγγι κάπου στα Τζουμέρκα;

  Η επίκληση των αναπτυξιακών στόχων και της οικολογικής ενέργειας δε μπορεί να αποτελεί άλλοθι για τον defacto βιασμό της φύσης. Αποτελεί απλώς φενάκη. Σ΄ αυτή την περίπτωση δεν πρόκειται για οικολογική ενέργεια αλλά για οικολογική παρενέργεια.
  Έχουμε ή δεν έχουμε χρέος να προστατεύσουμε όσα ανεπανάληπτα φυσικά τοπία απέμειναν αλώβητα από την καταστροφική εκμετάλλευση στο όνομα μεν της ανάπτυξης και της προόδου, αλλά ουσιαστικά υπέρ του εφήμερου κέρδους; Είναι δυνατό, όχι να συζητάμε αλλά να σκεφτόμαστε, μόλις, την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στα Ζαγοροχώρια και στα Τζουμέρκα; Τρελλαθήκαμε εντελώς; Μια τέτοια ενέργεια συνιστά αυτοακύρωσή μας ως νοημόνων πλασμάτων, απόδειξη πολιτισμικής αναισθησίας και ανηθικότητας, αυτοκαταστροφή, θυσία του μέλλοντος. Αλλά το μέλλον δεν το διαθέτουμε. Τη φύση δεν τη διαθέτουμε. Ξεχνάμε ότι είναι εκείνα που μας διαθέτουν.Η εγωιστική διεκδίκηση κατοχής τους εκ μέρους του ανθρώπου συνιστά αντιστροφή ρόλων και ύβρη. Και η ύβρις πληρώνεται. Όλος ο πλανήτης (με τις γνωστές εξαιρέσεις) συζητάει για το κλίμα και αναζητάει λύσεις, σκέφτεται και κινητοποιείται για το μέλλον του κι εμείς προσφέρουμε το φυσικό μας κάλλος σε στεριά και θάλασσα βορά στην αδηφάγο «ανάπτυξη»; Θα μας προλάβει το τέλος! Οι αποκαλυπτικές περιγραφές των βιβλικών κειμένων θα επαληθευθούν όχι ως άνωθεν και έξωθεν τιμωρία αλλά ως αυτόχθων συνέπεια των ανόητων επιλογών μας. 

  Θα μπορούσαμε, κλείνοντας, να πούμε κι εμείς μαζί με τον Ινδιάνο αρχηγό Σηάτλ της φυλής Duwamishs στον περίφημο λόγο του 1855 προς τον Κυβερνήτη της Πολιτείας Όρεγκον –ουσιαστικά όμως προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ- όταν απαιτήθηκε απ’ αυτόν να τους «πουλήσει» την πατρώα γη του και να εγκατασταθεί η φυλή του σε καταυλισμούς (Αρχηγός Σηάτλ, Η νύχτα των Ινδιάνων. Ένας λόγος του 1855. Εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2009): «Ο ουρανός πάνω από τα κεφάλια μας… [που] σήμερα είναι ανέφελος, αύριο, ίσως, θα είναι συννεφιασμένος. Ο μεγάλος –και υποθέτω καλός- λευκός αρχηγός μας μηνάει ότι θα ήθελε να αγοράσει τη γη μας, αλλά ότι επιθυμεί να μας αφήσει αρκετή ώστε να ζούμε άνετα… μας διαβεβαιώνει ότι, αν κάνουμε όπως επιθυμεί, θα μας προστατέψει… Είναι όμως δυνατό να γίνει αυτό μια μέρα; Μοιάζουμε σαν τα ορφανά που δεν μπορούν να στραφούν πουθενά για βοήθεια. Με αυτούς τους όρους πώς να είμαστε αδελφοί σας;… Για μας οι στάχτες των προγόνων μας είναι ιερές και οι τόποι όπου αναπαύονται είναι αγιασμένη γη… [Οι πρόγονοί μας] εξακολουθούν ν’ αγαπούν τις πράσινες αυτές κοιλάδες, αυτά τα μεγαλόπρεπα βουνά, αυτά τα βαθιά φαράγγια αυτές… τις ακτές με τις δασωμένες όχθες… Κάθε κομματάκι αυτής της γης είναι ιερό στο πνεύμα του λαού μου. Κάθε βουνοπλαγιά, κάθε κοιλάδα, κάθε πεδιάδα, κάθε άλσος είναι αγιασμένο από ένα γεγονός, καλό ή κακό, που έχει συντελεστεί πριν από πολλά χρόνια. Ακόμα και τα βράχια, που μοιάζουν άφωνα και νεκρά…» (σελ. 16 και διάσπαρτα).
  Όπως επισημαίνεται στον πρόλογο του βιβλίου, η απάντηση του Ινδιάνου αρχηγού ήταν «υποδειγματική για την απλότητα, την αξιοπρέπεια και την ορθοφροσύνη της… [Σ] το προφητικό και επίκαιρο κείμενο… για ένα διάστημα θέλησαν να... δώσουν μια οικολογική ερμηνεία σύμφωνη με τις τάσεις της εποχής μας. Σήμερα μπορεί να διαβαστεί και με μια άλλη διάστασή του: το ζήτημα είναι πράγματι η θέση του ανθρώπου μέσα στη φύση, αλλά πιο βαθιά είναι η αλληλεξάρτηση κάθε πλάσματος και κάθε πράγματος και η σχέση τους με την ιερότητα που εκκαλούν. Ένας λόγος για το μυστήριο της ζωής και του θανάτου…» (σελ. 5-6).

Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Τουλάχιστον να μας διδάσκει κάτι!